کد مطلب:14084 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

نظر به اين كه در اغلب اعضايي كه در بدن انسان به صورت زوج مي باشند ديه مقدره معادل نصف ديه كامله تعيين گرديده است آيا براي ساير اعضايي كه در بدن به صورت زوج يافت مي شوند ولي در قانون براي آن ها ديه مقدري تعيين نشده است مي توان به همان ميزان ديه در نظر گرفت يا اين كه بايد ارش گرفته شود؟

در خصوص ديه اعضاي بدن ، قاعده اي مطرح است و آن اين كه : «كل ما كان في الانسان منه اثنان ، ففيهماالديه و في احدهما نصف الديه و ما كان واحدا ففيه الديه ». مبناي قاعده فوق صحيحه هشام و حسنه عبدالله بن سنان از امام صادق (ع ) است 1 و صاحب مفتاح الكرامه نيز احكام مستنبط از اين قاعده ، (جز در مواردي چون لب هاي بالا و پايين )، را اجماعي دانسته اند.2
حال اين سؤال مطرح است كه آيا قاعده ياد شده ، فقط به اعضاي ظاهري بدن كه در قانون نيز آمده است ،اختصاص دارد يا شامل كليه اعضاي زوج و فرد، اعم از ظاهري و داخلي مي شود؟
در پاسخ به اين سؤال بايد بگوييم كه برخي از صاحب نظران معاصر،3 ميان اعضاي داخلي و ظاهري تفكيك قائل شده اند و با اين استدلال كه در گذشته ، از بين رفتن اعضاي داخلي ، با مرگ مجني عليه ملازمه داشته و غالبا به مرگ او سرايت كرده ، مستوجب ديه نفس مي شده است و حال آن كه در همان زمان ، جنايت براعضاي ظاهري ، نوعا با فرض بقاي شخص ، قابل تصور بوده است ، بر اين اساس چنين نتيجه گرفته اند كه اعضاي داخلي ، تخصصا از شمول قاعده ، خارج مي باشد.
با اين وجود از اطلاق قاعده فوق چنين استفاده مي شود كه قاعده ياد شده ، شامل كليه اعضاي داخلي وخارجي مي شود. در همين راستا استفتائاتي كه تا كنون در اين زمينه به عمل آمده بر تسري قاعده مزبور به اعضاي داخلي ، دلالت دارد.
به چند نمونه استفتائات اشاره مي گردد:

سؤال
با توجه به قاعده «كل ما كان في الانسان منه اثنان ففيهما الديه و في احدهما نصف الديه و ما كان واحدا ففيه الديه » بفرماييد:
آيا قاعده فوق شامل اعضاي داخلي بدن (مثل كليه و...) نيز مي شود و يا اين كه اختصاص به اعضاي ظاهري بدن دارد؟4

آيت الله العظمي محمد فاضل لنكراني
«بلي ، شامل اعضاي داخلي هم مي شود و براي برداشتن يك كليه نيز نصف ديه ثابت است .»
آيت الله العظمي يوسف صانعي
«ظاهرا فرقي بين اعضاي ظاهري و باطني در شمول قاعده نيست ، مگر اين كه بيشتر از دوتا باشد مثلا دريك كليه نصف ديه ، و در كبد تمام ديه ثابت مي باشد، ولي حكم غدد داخل بدن حكومت و جبران خسارت به نظر كارشناس است .»
آيت الله العظمي ناصر مكارم شيرازي
«شامل اعضاي داخل نيز مي شود. هميشه موفق باشيد.»
آيت الله العظمي سيد عبدالكريم موسوي اردبيلي
«به نظر اين جانب ، قاعده شامل اعضاي رئيسه داخلي مانند «كليه » نيز مي شود چنان كه شامل بعض امورظاهري مانند حاجب نمي شود، اما اعضاي داخلي كه مشمول اين قاعده نباشند و سبب مرگ نشوند محكوم به ارش مي باشند.»
آيت الله العظمي حسين نوري همداني
«بلي ، شامل اعضاي داخلي نيز مي شود.»
________________ پاورقي _______________
1ـ شيخ حر عاملي ، وسائل الشيعه ، ج 19 (باب 1 از ابواب ديات الاعضاء، ح 1 و 12).
2ـ سيد محمدجواد عاملي ، مفتاح الكرامه ، طبع جديد، ج 21، ص 191.
3ـ آيت الله سيد محمدحسن مرعشي ، تقريرات درس فقه جزايي .
4ـ گنجينه آراي فقهي ـ قضايي ، مركز تحقيقات فقهي ، سؤال 130.